16 च ळ ह झ ए े वर्णन व स्वाध्याय | च ळ ह झ ए े स्वाध्याय प्रश्न | स्वाध्याय प्रश्न | च ळ ह झ ए े सराव प्रश्न | पहिली मराठी नवीन अभ्यासक्रम
🔍 च ळ ह झ ए े - घटकाचे सविस्तर वर्णन:
पान नं. ३२
चित्राचे सविस्तर वर्णन
ही पानावरची शिकवणी अक्षर ओळख (च, ळ, ह, झ, ए) या धड्याशी संबंधित आहे. प्रत्येक अक्षरासोबत चित्रे व शब्द दिलेले आहेत जेणेकरून विद्यार्थ्यांना अक्षर आणि शब्द यांचा संबंध समजेल.
१. च अक्षर
- चित्रे: चाक, चिकू, चिमणी
- चाक गाड्याला जोडलेले असते.
- चिकू हे एक गोड फळ आहे.
- चिमणी हा छोटा गोंडस पक्षी आहे.
२. ळ अक्षर
- चित्रे: नळ, माळ, केळी
- नळातून पाणी येते.
- माळ म्हणजे गळ्यात घालायची माळ
- केळी हे पिवळे गोड फळ आहे.
३. ह अक्षर
- चित्रे: हात, हरिण, होडी
- हात म्हणजे शरीराचा अवयव.
- हरिण हा वेगाने धावणारा प्राणी आहे.
- होडी म्हणजे पाण्यावर चालणारे वाहन.
४. झ अक्षर
- चित्रे: झाडू, झेंडू, झोपडी
- झाडूने आपण साफसफाई करतो.
- झेंडू हा सुंदर पिवळा/केशरी रंगाचे फुलझाड आहे.
- झोपडी म्हणजे गवत, माती, लाकूड यांनी बांधलेले छोटे घर.
५. ए अक्षर
- चित्रे: एक, एडका, एरंड
- "एक" हा अंक आहे.
- एडका म्हणजे नर बोकड.
- एरंड हे झाड औषधी गुणांनी युक्त आहे.
पान नं. ३३
वरील चित्र मराठी भाषेतील अक्षर ओळख आणि लेखन सराव यासाठी आहे. या पानावर काही अक्षरे दिली आहेत — च, ळ, ह, झ, ए.
प्रत्येक अक्षर मोठ्या अक्षरात दाखवले आहे आणि त्याच्यासमोर त्या अक्षराचा ट्रेसिंग (रेषांवरून लिहिण्याचा) सराव दिला आहे, जेणेकरून मुलांना अक्षरांची ओळख आणि योग्य पद्धतीने लिहिण्याचा सराव होईल.
खाली एक पेरुचे चित्र दिले आहे ज्यावर ‘ए’ हे अक्षर लिहिलेले आहे. मात्रा ची ओळख करून दिलेली आहे.
'प' ला एक मात्रा दिल्यास त्याचा उच्चार 'पे' होतो.
या पानाचा उद्देश म्हणजे विद्यार्थ्यांना मराठी अक्षरांची ओळख करून देणे, उच्चार शिकवणे आणि लेखन सराव करवणे.
वरील चित्र मराठी भाषेतील अक्षर ओळख आणि लेखन सराव यासाठी आहे. या पानावर काही अक्षरे दिली आहेत — च, ळ, ह, झ, ए.
प्रत्येक अक्षर मोठ्या अक्षरात दाखवले आहे आणि त्याच्यासमोर त्या अक्षराचा ट्रेसिंग (रेषांवरून लिहिण्याचा) सराव दिला आहे, जेणेकरून मुलांना अक्षरांची ओळख आणि योग्य पद्धतीने लिहिण्याचा सराव होईल.
खाली एक पेरुचे चित्र दिले आहे ज्यावर ‘ए’ हे अक्षर लिहिलेले आहे. मात्रा ची ओळख करून दिलेली आहे.
'प' ला एक मात्रा दिल्यास त्याचा उच्चार 'पे' होतो.
या पानाचा उद्देश म्हणजे विद्यार्थ्यांना मराठी अक्षरांची ओळख करून देणे, उच्चार शिकवणे आणि लेखन सराव करवणे.
पान नं. ३४
📖 चित्रवर्णन (सविस्तर)
चित्राच्या वरच्या भागात एक आंब्याचे झाड दाखवले आहे. त्या झाडावर आंब्यांवर काही शब्द लिहिलेले आहेत — घेर, पेन, तेरा, हेमा, नेहा, रताळे, मेघा, तेल, बेत, केळी.
त्याच्या शेजारी काही अपूर्ण अक्षरे दिली आहेत. त्या अक्षरांना मात्रा लावायचा आहे व पुन्हा लिहायचे आहे.
त्याखाली मात्रा असणारे शब्द तयार करायचे आहेत.
हा भाग विद्यार्थ्यांचा अक्षरजोड आणि शब्दनिर्मिती सराव यासाठी आहे.
खाली ‘वाचनपाठ – ४’ दिलेला आहे.
या वाचनात दोन मुले – रतन आणि रमा दाखवली आहेत.
सकाळ झाली आहे. त्यांनी बाहेर पडून पाल्याचा ढीग पाहिला.
रमाने तो पाल्याचा कचरा सुपलीत टाकला, म्हणजेच स्वच्छता ठेवली.
यातून मुलांना घर आणि परिसर स्वच्छ ठेवण्याचा संदेश दिला आहे.
चित्रात एक मुलगा झाडू घेऊन उभा आहे आणि मुलगी पाल्याला सुपलीत गोळा करत आहे.
हा प्रसंग परिसर स्वच्छतेचे महत्त्व सांगणारा आहे.
पान नं. ३५
📖 चित्रवर्णन (सविस्तर)
या पानाचा उद्देश विद्यार्थ्यांना स्वर आणि व्यंजन यांच्या संयोगातून बनणारे शब्द (मात्रा सराव) शिकवणे आहे.
चित्राच्या वरच्या भागात एक मोठा तक्ता (चार्ट) आहे. या तक्त्यात व्यंजन अक्षरे – क, म, ल, घ, र, ब, न, स, प, त, च, ळ, ह, झ आणि त्यांच्याबरोबर स्वर मात्रा – आ, इ, ई, उ, ऊ, ए यांच्या जोड्या दाखवलेल्या आहेत.
उदाहरणार्थ –
क → का, कि, की, कु, कू, के
म → मा, मि, मी, मु, मू, मे
अशा प्रकारे विद्यार्थी मात्रा जोडून नवे शब्द तयार करतात आणि लिहिण्याचा सराव करतात.
खालील भागात ‘वाक्य तयार कर व लिही’ असा सराव आहे.
त्यात काही शब्द दिले आहेत –
सलमा, आई, मिहीर, मीना, काम, आमरस, घर, मका, घे, कर, बघ
विद्यार्थ्यांनी या शब्दांचा वापर करून स्वतः वाक्य तयार करायचे आहे.
उदा. – मिहीर आमरस कर.
यातून वाक्यरचना कौशल्य, लेखन व वाचन कौशल्य विकसित होते.
माझा अभ्यास
✍️ स्वाध्याय
१. रिकाम्या जागा भरा.
- ____ तून पाणी येते. (नळ)
- ____ गोड फळ आहे. (चिकू)
- ____ हा पिवळा फुल आहे. (झेंडू)
- ____ हा वेगाने धावणारा प्राणी आहे. (हरिण)
- ____ पाण्यावर चालते. (होडी)
२. जुळवा
| A | B |
|---|---|
| च | चिकू |
| ळ | नळ |
| ह | होडी |
| झ | झोपडी |
| ए | एरंड |
३. बरोबर की चूक?
- चिकू हे भाजी आहे. ( )
- झाडूने साफसफाई करतात. ( )
- हरिण हा पक्षी आहे. ( )
- एरंड हे झाड आहे. ( )
- नळातून पाणी येते. ( )
४. प्रश्नोत्तरं
- चिमणी काय आहे?
- नळातून काय येते?
- माळ कोठे घालतात?
- होडी कोठे चालते?
- झोपडी कशापासून बनवतात?
५. शब्द शोधा.
👉 चाक, नळ, हात, झाडू, एक
६. चित्राधारित प्रश्न
- चित्रात कोणता पक्षी दाखवला आहे?
- कोणते प्राणी दिसतात?
- कोणती दोन फळे दिसतात?
- कोणती घरे दाखवली आहेत?
- कोणते झाड दाखवले आहे?
७. शब्द पूर्ण करा.
- __कू
- ह__त
- झ__डू
- __रंड
- __ळी
✍️ स्वाध्याय
१. बरोबर / चूक प्रश्न
१. ‘च’ हा स्वर आहे. (बरोबर / चूक)
२. ‘झ’ हे व्यंजन आहे. (बरोबर / चूक)
३. ‘ए’ या अक्षरावरून सुरू होणारा शब्द आहे — ‘एरंड’. (बरोबर / चूक)
४. चित्रात ‘सफरचंद’ दाखवले आहे. (बरोबर / चूक)
२. रिकाम्या जागा भरा.
१. ‘........’ हे चिन्ह सफरचंदावर लिहिले आहे.
२. ‘च’ नंतर येणारे अक्षर आहे ‘..........’.
३. ‘.......’ हे व्यंजन आहे आणि त्याचा उच्चार ‘झ’ असा आहे.
४. ‘__’ अक्षराने सुरू होणारा शब्द – ‘पाणी’.
३. जुळवा
| अक्षर | शब्द |
|---|---|
| च | चेंडू |
| झ | झाड |
| ह | हरीण |
| ए | एरंड |
| ळ | बाळ |
🔢 बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs)
१. खालीलपैकी कोणते अक्षर स्वर आहे?
a) ह b) झ c) ए d) च
✅ उत्तर: c) ए
२. ‘झ’ या अक्षराने कोणता शब्द सुरू होतो?
a) झाड b) चेंडू c) एरंड d) हरीण
✅ उत्तर: a) झाड
३. चित्रात कोणते फळ दिसते?
a) केळी b) सफरचंद c) द्राक्ष d) पेरू
✅ उत्तर: b) पेरू
४. ‘ए’ हे कोणत्या प्रकारचे अक्षर आहे?
a) स्वर b) व्यंजन c) संख्या d) शब्द
✅ उत्तर: a) स्वर
५. खालीलपैकी व्यंजन कोणते आहे?
a) ए b) अ c) ह d) ओ
✅ उत्तर: c) ह
६. ‘प’ या अक्षराने सुरू होणारा शब्द कोणता?
a) पाणी b) एरंड c) झाड d) चेंडू
✅ उत्तर: a) पाणी
७. ‘च’ या अक्षराने सुरू होणारा शब्द कोणता?
a) पाणी b) एरंड c) झाड d) चेंडू
✅ उत्तर: a) चेंडू
८. ‘ह’ अक्षर कसे लिहितात?
a) एका वर्तुळाने b) वळणदार रेषांनी c) सरळ रेषांनी d) बिंदूंनी
✅ उत्तर: b) वळणदार रेषांनी
९. ‘झ’ अक्षराचा उपयोग कोणत्या शब्दात आहे?
a) झाड b) पाणी c) एरंड d) चेंडू
✅ उत्तर: a) झाड
१०. खालीलपैकी कोणते अक्षर या पानावर नाही?
a) ए b) झ c) प d) च
✅ उत्तर: d) प
✍️ स्वाध्याय
१. बरोबर / चूक प्रश्न
१. रतन आणि रमा घरात बसले होते. (बरोबर / चूक)
२. रमाने पाला सुपलीत उचलला. (बरोबर / चूक)
३. सकाळ झाली नव्हती. (बरोबर / चूक)
४. चित्रात झाड आणि फुले दिसतात. (बरोबर / चूक)
५. रमा आणि रतन यांनी परिसर स्वच्छ ठेवला. (बरोबर / चूक)
२. रिकाम्या जागा भरा.
१. ______ झाली होती.
२. ______ आणि ______ बाहेर गेले.
३. त्यांनी ______ पाहिला.
४. रमाने ______ सुपलीत उचलला.
५. आपल्याला आपला परिसर ______ ठेवावा लागतो.
३. प्रश्नोत्तर
१. रतन व रमाने काय पाहिले?
२. रमाने काय केले?
३. आपण परिसर स्वच्छ का ठेवावा?
४. तुम्ही घरातील कचरा कुठे टाकता?
५. स्वच्छतेसाठी आपण काय करतो?
४. जुळवा.
| डावीकडील शब्द | उजवीकडील शब्द |
|---|---|
| रतन | मुलगा |
| रमा | मुलगी |
| पाला | कचरा |
| सुपली | स्वच्छता साधन |
| झाडू | झाडायला वापरतात |
🔢 बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs)
१. वाचनपाठ कशासंदर्भात आहे?
a) सकाळ b) घर c) रतन d) स्वच्छता
✅ उत्तर: a) स्वच्छता
२. सकाळ झाली तेव्हा रतन आणि रमा कुठे गेले?
a) बाजारात b) बाहेर c) शाळेत d) सहलीला
✅ उत्तर: b) बाहेर
३. त्यांनी बाहेर काय पाहिले?
a) फुले b) पक्षी c) पाला d) खेळणी
✅ उत्तर: c) पाला
४. रमाने पाला कुठे उचलला?
a) टोपलीत b) सुपलीत c) पिशवीत d) डब्यात
✅ उत्तर: b) सुपलीत
५. रतनने काय केले?
a) झाडू घेतला b) पाणी आणले c) खिडकी उघडली d) खेळला
✅ उत्तर: a) झाडू घेतला
६. वाचनपाठात आपल्याला कोणता संदेश मिळतो?
a) खेळा b) अभ्यास करा c) स्वच्छता ठेवा d) झोप घ्या
✅ उत्तर: c) स्वच्छता ठेवा
७. चित्रात कोणते झाड दिसते?
a) आंब्याचे b) केळीचे c) नारळाचे d) झेंडूचे
✅ उत्तर: a) आंब्याचे
८. झाडावर काय आहे?
a) पाने b) आंबे c) फुले d) फळे
✅ उत्तर: b) आंबे
९. आंब्यांवर काय लिहिलेले आहे?
a) अंक b) शब्द c) चित्रे d) रंग
✅ उत्तर: b) शब्द
१०. आपण रोज आपले घर आणि शाळा कशी ठेवावी?
a) अस्वच्छ b) घाणेरडी c) स्वच्छ d) बंद
✅ उत्तर: c) स्वच्छ
✍️ स्वाध्याय
१. रिकाम्या जागा भरा.
१. क + आ = ______
२. म + ई = ______
३. प + ऊ = ______
४. न + ए = ______
५. ब + इ = ______
२. जोड्या लावा.
| स्वर | मात्रा |
|---|---|
| आ | का |
| इ | कि |
| ई | की |
| उ | कु |
| ऊ | कू |
| ए | के |
३. शब्द तयार करा.
दिलेल्या अक्षरांचा वापर करून शब्द तयार करा –
१. क + आ = ______
२. म + ई = ______
३. प + ए = ______
४. न + उ = ______
५. र + ऊ = ______
४. वाक्य तयार करा. (दिलेल्या शब्दांपासून)
१. मिहीर, आमरस, कर
२. आई, काम, घे
३. मीना, घर, बघ
४. सलमा, मका, घे
५. रमा, पाणी, आण
🔢 बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs)
१. या पानात काय शिकवले आहे?
a) अंक लिहिणे b) वाक्य तयार करणे c) गोष्ट वाचणे d) रंग भरणे
✅ उत्तर: b) वाक्य तयार करणे
२. ‘का’ या शब्दात कोणती मात्रा आहे?
a) इ b) ई c) आ d) उ
✅ उत्तर: c) आ
३. ‘कि’ मध्ये कोणती मात्रा आहे?
a) इ b) ऊ c) ए d) आ
✅ उत्तर: a) इ
४. ‘कू’ मध्ये कोणती मात्रा आहे?
a) उ b) ऊ c) ओ d) ई
✅ उत्तर: b) ऊ
५. ‘मे’ मध्ये कोणती मात्रा आहे?
a) इ b) ए c) ऊ d) ओ
✅ उत्तर: b) ए
६. ‘मिहीर आमरस कर’ या वाक्यात कर्ता कोण आहे?
a) आमरस b) कर c) मिहीर d) घे
✅ उत्तर: c) मिहीर
७. ‘सलमा मका घे’ या वाक्यात काय सांगितले आहे?
a) अभ्यास कर b) मका घे c) झोप घे d) पाणी आण
✅ उत्तर: b) मका घे
८. मात्रा कोणत्या अक्षरांसोबत जोडतात?
a) स्वरांसोबत b) व्यंजनांसोबत c) अंकांसोबत d) चिन्हांसोबत
✅ उत्तर: b) व्यंजनांसोबत
९. ‘घ’ या अक्षरास ‘आ’ जोडल्यास कोणता शब्द होईल?
a) घी b) घु c) घा d) घे
✅ उत्तर: c) घा
१०. विद्यार्थ्यांनी या पानात काय करायचे आहे?
a) कविता वाचायची b) रंग भरायचे c) अक्षरे जोडून लिहायची d) चित्र काढायचे
✅ उत्तर: c) अक्षरे जोडून लिहायची
तुम्हाला प्रश्न आवडले ना.. आपली प्रतिक्रिया जरूर कळवा.
