संविधान जागृती प्रश्नमंजुषा 2025

नागपंचमी हा भारतात साजरा होणारा एक प्राचीन आणि धार्मिक सण आहे, जो प्रामुख्याने सर्पांना (नाग) वंदन करण्यासाठी साजरा केला जातो. हा सण श्रावण महिन्याच्या शुद्ध पक्षातील पंचमी तिथीला येतो. २०२५ मध्ये नागपंचमी ४ ऑगस्ट रोजी आहे.

🌿 नागपंचमीचा ऐतिहासिक आणि धार्मिक महत्त्व

भारतीय संस्कृतीत सर्पांना अत्यंत पवित्र मानले जाते. शिवाच्या गळ्यात वासुकी नाग, विष्णूच्या शय्येवर शेषनाग, तर महालक्ष्मीच्या पायाजवळ नाग हे दाखवले गेले आहेत. या दिवशी नागदेवतेची पूजा करून मानव व सर्प यांच्यातील सौहार्द टिकवण्याचा संदेश दिला जातो.

पुराणांनुसार, या दिवशी कुश, दूध, दूर्वा, फुले, अष्टगंध, हार आणि अक्षता अर्पण करून नागांची पूजा केली जाते. काही भागात सापाच्या बांबूपासून किंवा मातीपासून बनवलेल्या मूर्ती किंवा साक्षात सापालाही दूध अर्पण केले जाते.

🏡 नागपंचमीची पारंपरिक साजरी करण्याची पद्धत

घराच्या मुख्य दरवाजावर नागाची प्रतिमा किंवा रंगोळी काढतात.

दुधाने नागपूजा केली जाते.

स्त्रिया उपवास करून पूजा करतात.

काही ठिकाणी नागदेवतेच्या मंदिरांमध्ये विशेष उत्सव होतो.

नागोबाला दूध, लाह्या, तिळगूळ अर्पण केलं जातं.

🙏 नागपंचमीचे धार्मिक संदेश

प्रकृती आणि प्राणी यांच्याशी सुसंवाद आणि सहजीवन राखणं.

भीती न ठेवता सर्पप्रती आदर बाळगणं.

पर्यावरणस्नेही जीवनशैलीचं महत्त्व समजणं.

🎭 नागपंचमीच्या कथा व लोकपरंपरा

मराठवाडा, विदर्भ, कोकण, कर्नाटक, बंगाल व उत्तर भारतात नागपंचमीशी संबंधित अनेक लोककथा आणि गाथा प्रचलित आहेत. खासकरून "सती सावित्री" किंवा "नागिन आणि सर्पराजा" अशा पौराणिक कथांचा संदर्भ या दिवशी दिला जातो.

🍽️ खास नागपंचमीचे जेवण

या दिवशी भाकरी, पिठलं, तांदळाची भाकरी, लाह्या, तिळगूळ, दूधाचे पदार्थ असा खास पारंपरिक मेनू तयार केला जातो. तसेच धपाटे असतात. काही ठिकाणी धान्य खाणं वर्ज्य मानलं जातं.

🔚 निष्कर्ष

नागपंचमी हा सण केवळ धार्मिक परंपरा नसून, तो प्रकृती व प्राणिमात्रांविषयी कृतज्ञता व्यक्त करणारा एक संस्कृतिक पर्व आहे. आपण ही परंपरा श्रद्धेने साजरी करत असताना सर्प संरक्षणाचंही भान ठेवणं आवश्यक आहे.

🔚 शुभेच्छा संदेश -

"आज आहे नागपंचमी – सर्पपूजेचा पवित्र दिवस!"

"श्रावण महिन्यातल्या पंचमीला साजरा होणारा हा सण, आपल्याला निसर्गाशी नातं जपायला शिकवतो."

"या दिवशी नागदेवतेची पूजा करून दूध, दूर्वा, लाह्या अर्पण केल्या जातात."

"शिवाच्या गळ्यातील वासुकी असो वा विष्णूचा शेषनाग – सर्प आपल्या धार्मिक कथांमध्ये आदराचे स्थान मिळवून आहेत."

"म्हणूनच...

सर्पांप्रती श्रद्धा ठेवा,

निसर्गाचं रक्षण करा,

आणि नागपंचमी सण साजरा करा मन:पूर्वक!"

🐍 "नागोबाच्या चरणी साष्टांग नमस्कार!"

🗣️ नागपंचमी सणावर भाषण (१.५ ते २ मिनिटे)

🙏 नमस्कार,

मा.मुख्याध्यापक, शिक्षकवृंद, उपस्थित पालक आणि माझ्या प्रिय मित्रमैत्रिणींनो,

आज मी तुमच्यासमोर नागपंचमी या सुंदर आणि पवित्र सणावर भाषण करणार आहे.

नागपंचमी हा सण श्रावण महिन्याच्या शुद्ध पंचमीला साजरा केला जातो. या दिवशी आपण सर्पदेवतेची पूजा करतो. आपल्या भारतीय संस्कृतीमध्ये सापांना विशेष महत्त्व आहे. आपण बघतो की शिवशंकरांच्या गळ्यात वासुकी नाग आहे, तर भगवान विष्णू शेषनागावर विसावले आहेत. त्यामुळे साप हा केवळ प्राणी नसून तो धार्मिक श्रद्धेचा विषय आहे.

या दिवशी नागदेवतांची पूजा करून त्यांना दूध, लाह्या, तिळगूळ, फुले आणि दूर्वा अर्पण केल्या जातात. घराच्या अंगणात किंवा दरवाज्यावर नागाचं चित्र रेखाटून त्याची पूजा केली जाते. काही लोक उपवास देखील करतात.

नागपंचमी सणाचा खरा संदेश म्हणजे, आपल्याला निसर्गाशी आणि प्राणिमात्रांशी मैत्रीपूर्ण नातं ठेवावं. सापांना मारू नका, कारण ते पर्यावरणाचा एक महत्त्वाचा भाग आहेत. आपण त्यांना समजून घेतलं पाहिजे आणि त्यांच्या अस्तित्वाचा आदर केला पाहिजे.

म्हणूनच, नागपंचमी साजरी करताना आपण फक्त पूजा न करता, सर्पसंवर्धन आणि पर्यावरणरक्षणाचाही संकल्प केला पाहिजे.

🪔 चला तर मग, आपण सर्वजण एकत्र येऊन

श्रद्धा, प्रेम आणि पर्यावरणपूरक पद्धतीने नागपंचमी साजरी करूया!

धन्यवाद!

🙏 शुभ नागपंचमी!

🗣️ नागपंचमी भाषण – लहान मुलांसाठी (सोपं भाषण)

🙏 नमस्कार सर्वांना,

माझं नाव _______ आहे.

आज मी नागपंचमी या सणावर भाषण सांगणार आहे.

नागपंचमी हा सण श्रावण महिन्यात येतो. या दिवशी आपण नागदेवतेची पूजा करतो.

आपल्या भारतात सापांना आदर दिला जातो.

शिवाच्या गळ्यात नाग असतो, विष्णू सुद्धा नागावर झोपलेले असतात.

या दिवशी नागाला दूध, फुले, लाह्या, दूर्वा अर्पण केली जाते.

घराबाहेर नागाचं चित्र काढून पूजा केली जाते.

साप हे निसर्गाचं रक्षण करतात.

आपण सापांशी शत्रुत्व न ठेवता, त्यांचं रक्षण करायला पाहिजे.

चला तर,

आपण सर्वजण पर्यावरण व प्राणीमात्रांशी मैत्री ठेऊया

आणि नागपंचमी सण साजरा करूया!

🙏 धन्यवाद!

🌿 शुभ नागपंचमी!

🌐 English Speech for Kids

🙏 Hello everyone,

My name is _______.

Today I will speak a few lines about the festival of Nag Panchami.

Nag Panchami is celebrated in the month of Shravan.

On this day, we worship the Snake God.

In India, snakes are respected.

Lord Shiva wears a snake around his neck. Lord Vishnu rests on a snake.

People offer milk, flowers, and rice flakes to snakes or snake images.

They draw snake pictures near their door and do pooja.

Snakes help protect nature.

So we should not harm them but try to save and respect them.

Let us celebrate Nag Panchami

with love, respect, and care for all creatures!

🙏 Thank you!

🐍 Happy Nag Panchami!