11 घ र ब इ ई ि ी - वर्णन व स्वाध्याय | घ र ब इ ई ि ी स्वाध्याय प्रश्न | स्वाध्याय प्रश्न | घ र ब इ ई ि ी सराव प्रश्न | पहिली मराठी नवीन अभ्यासक्रम
🔍 घ र ब इ ई ि ी - घटकाचे सविस्तर वर्णन:
🖼️ चित्राचे सविस्तर वर्णन
पान क्रमांक – १८ | धडा – ११ | वर्ण – घ, र, ब | इयत्ता – पहिली
या चित्रात तीन मुख्य स्वरुपाचे मराठी वर्ण शिकवले जात आहेत – ‘घ’, ‘र’ आणि ‘ब’. चित्रामध्ये विविध वस्तू व प्राणी दाखवून विद्यार्थ्यांना शब्द आणि अक्षर ओळख शिकवण्याचा प्रयत्न आहे.
चित्रातील गोष्टी:
घरटे – घरट्यात अंडी आहेत.रवी – रवी दाखवले आहे.
बदक – बदक उभे आहे.
चित्राच्या मध्यभागी एक घर दाखवले आहे. त्या घराच्या विटांवर खालील शब्द लिहिलेले आहेत:
| घर | वार | बरणी |
|---|---|---|
| घार | गरम | बगळा |
| घास | रजई | बकरी |
| घेवडा | सरबत | बटाटा |
या शब्दांमध्ये 'घ', 'र' व 'ब' या अक्षरांचा समावेश आहे.
खालील भागात विद्यार्थी 'घ', 'र', 'ब' या अक्षरांचा सराव करतात.
पान क्रमांक – १९
🖼️ चित्राचे सविस्तर वर्णन (पान क्र. १९ | इयत्ता पहिली)
या पानावर दोन स्वर शिकवले गेले आहेत – ‘इ’ आणि ‘ई’.
- ‘इ’ वर आधारित चित्र आहे – इमारत
- ‘ई’ वर आधारित चित्र आहे – ईडलिंबू
या स्वरांवर आधारित शब्द दाखवलेले आहेत, जसे की:
- इरा, इजा, इतका, इवली, इतिहास
- जुई, सनई, आमराई, चटई
शेवटी ‘इ’ आणि ‘ई’ अक्षरांचे सराव लेखनासाठी ठसे दिले आहेत आणि विद्यार्थ्यांनी लिहिण्याचा सराव करायचा आहे.
पान क्रमांक – २०
✨ चित्राचे सविस्तर वर्णन (मराठी बालभारती – इ. १ ली, पान २०):
या पानावर दोन स्वरचिन्हांचे (वेलांटीचे) र्हस्व ‘ि’ आणि दीर्घ ‘ी’ यांचे चित्रासह सप्रयोग वर्णन दिले आहे.
- डावीकडे "म" + "ि" = "मि" हा र्हस्व वेलांटीचा उपयोग दाखवला आहे.
- उदाहरण – मिरची (हिरव्या मिरच्यांचे चित्र आहे)
- उजवीकडे "क" + "ी" = "की" हा दीर्घ वेलांटीचा उपयोग दाखवला आहे.
- उदाहरण – काकी (चित्रात एक स्त्री दाखवली आहे)
मध्यभागी वाचनासाठी शब्द:
रिमा, घरी, कमी, किलबिल, लीला, बिरबल
वाचनपाठ – २
यामध्ये ‘घार’ या पक्ष्याचा उल्लेख आहे, ज्यामध्ये वेलांटीयुक्त शब्दांचा वापर वाक्यरचनेसह केला आहे.
घार आली घार.
रिमा घार बघ.
बाबा घार बघा.
मामा, मामी घार बघा.
काका, काकी घार बघा.
बघा बघा घार बघा.
पान क्रमांक – २१
✨ चित्राचे सविस्तर वर्णन (मराठी बालभारती इयत्ता १ली – पान २१)
हे पान "शब्दबाग" या शीर्षकाखाली आहे, जे अक्षर ओळख व शब्द तयार करण्याचा एक रंगीत व खेळात्मक प्रकार आहे.
📌 चित्र वर्णन:
शब्द जसे जसे शिकवले जातात, तसे त्या शब्दांचा समावेश असलेल्या एका रंगीत जिगस पझल प्रकारच्या चौकटीत शब्दबाग तयार केली आहे.
- या शब्दबागेमध्ये विविध शब्द लिहिले आहेत – जसे:
- आई, माई, घार, कबीर, मीरा, रमा, मामी, बकऱी, बाबा, घाई, काका, काम, काल, बाई, आलि इत्यादी.
✨ विद्यार्थ्यांनी ‘ा’ व ‘ई’ या स्वरांवर आधारित शब्द ओळखायचे आहेत आणि काही शब्द तयार करून लिहायचे आहेत.
माझा अभ्यास
📄 स्वाध्याय – "घ, र, ब" वर आधारित
🧠 १ : योग्य पर्याय निवडा (बहुपर्यायी प्रश्न)
🔤 २ : जोड्या जुळवा
| शब्द | अर्थ / उपयोग |
|---|---|
| घास | जनावरांचे खाद्य |
| रजई | झोपताना अंग झाकायची वस्तू |
| बरणी | साठवणूक करणारी डबी |
| सरबत | गोड पेय |
✍️ ३ : शब्द लिहा.
-
घर = ______ + ______
-
रजई = ______ + ______ + ______
-
बटाटा = ______ + ______ + ______
📄 स्वाध्याय – इ व ई
✍️ १ : रिकाम्या जागा भरा.
१. आंब्यांची बाग म्हणजे ________.
२. ईडलिंबू आंबट असतो की गोड? ________.
३. जुुई एक प्रकारचे ________ आहे.
🧠 २ : योग्य पर्याय निवडा.
१. खालीलपैकी ‘ई’ अक्षर असलेला शब्द कोणता?
अ) इरा
ब) जुई
क) इतका
✅ उत्तर: ब
२. "इतिहास" शब्दाचा अर्थ काय?
अ) जुने किस्से
ब) आंब्याची बाग
क) फळ
✅ उत्तर: अ
३. "सनई" वाजवतात –
अ) जेवताना
ब) लग्नसमारंभात
क) शाळेत
✅ उत्तर: ब
🔤 ३ : जोड्या जुळवा.
| शब्द | अर्थ / उपयोग |
|---|---|
| इमारत | उंच इमारत, वास्तू |
| ईडलिंबू | आंबट फळ |
| आमराई | आंब्यांची बाग |
| चटई | बसण्यासाठी वापरण्याची वस्तू |
✍️ ४ : योग्य स्वर लिहा.
(‘इ’ की ‘ई’ – योग्य स्वर टाका)
१. ___मारत
२. ___डलिंबू
३. ___रा
४. जु___
५. आमरा___
६. चट___
🗣️५ : उच्चाराचा सराव
खालील शब्द मोठ्याने वाचा:
- इतिहास
- आमराई
- इवलली
- जुई
- इरा
- ईडलिंबू
📝 स्वाध्याय – "र्हस्व व दीर्घ वेलांटीचा अभ्यास"
🔤 १ : वेलांटी ओळखा व योग्य शब्दात लिहा.
| शब्द | वेलांटी | योग्य शब्द |
|---|---|---|
| म __ र ची | ि | मिरची |
| क __ की | ी | काकी |
| ल __ ला | ी | लीला |
| ब __ रबल | ी | बीरबल |
| घ __ र | ि | घिर |
🧠 २ : योग्य पर्याय निवडा.
१. ‘िं’ ही कोणती वेलांटी आहे?
अ) दीर्घ
ब) र्हस्व ✅
२. ‘लीला’ या शब्दात कोणती वेलांटी आहे?
अ) ि
ब) ी ✅
३. ‘मिरची’ शब्दात किती वेलांट्या आहेत?
अ) १
ब) २ ✅
🗣️ ३: उच्चार करून वेलांटी ओळखा.
(शब्द वाचा व ‘ि’ की ‘ी’ वेलांटी आहे ते लिहा):
| शब्द | वेलांटी |
|---|---|
| मिरा | ________ |
| मीना | ________ |
| किताब | ________ |
| पिली | ________ |
| रिमा | ________ |
✍️ ४ : लिहा व उच्चार करा.
(‘मि’ आणि ‘मी’ या जोडाक्षरांपासून सुरुवात होणारे शब्द लिहा)
- मि = मिरा, मिरची, मिठी
- मी = मीना, मीठ, मीठी
📘 ५ : वाचनपाठ समजून घ्या व खालील प्रश्नांची उत्तरे द्या.
१. कोण आली?
– __________________________
२. रिमा काय बघते?
– ____________________
३. सर्व लोक काय बघत होते?
– ______________
📝 स्वाध्याय : (शब्दबाग आधारित)
🔤 १ : खालील शब्दबागेतून ‘ा’ स्वर असलेले शब्द शोधा व लिहा.
उदाहरण :
(१) रमा
(२) __________
(३) __________
(४) __________
🔤 २ : खालील शब्दबागेतून ‘ई’ असलेले शब्द शोधा व लिहा.
उदाहरण:
(१) आई
(२) __________
(३) __________
(४) __________
✍️ ३ : खालील गोलातील अक्षरांच्या मदतीने ‘रा’ जोडून शब्द तयार करा व लिहा.
गोलात दिलेली अक्षरे:
- बा + रा = __________
- मी + रा = __________
- क + रा = __________
- इ + रा = __________
📘 ४ : वाचन व लेखन
खालील शब्द वाचा आणि सुंदर अक्षरांत लिहा:
१. बाबा
२. काकी
३. बकऱी
४. काम
५. मामी
🧠 ५ : प्रश्नोत्तर
१. तुला ‘ई’ अक्षर असलेले कोणते २ नावं माहित आहेत?
२. ‘रा’ ने सुरू होणारे दोन शब्द लिहा.
३. ‘काका’ या शब्दात किती स्वर आहेत? कोणते?
📝 ६. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs):
प्रश्न १: खालीलपैकी कोणता शब्द ‘ई’ या स्वराने संपतो?
(अ) रमा
(ब) काम
(क) माई
(ड) काका
✅ योग उत्तर: (क) माई
प्रश्न २: "बाबा" या शब्दात किती अक्षरे आहेत?
(अ) २
(ब) ३
(क) ४
(ड) १
✅ योग उत्तर: (अ) २
प्रश्न ३: खालीलपैकी कोणता शब्द 'क' अक्षराने सुरू होतो?
(अ) घार
(ब) काल
(क) माई
(ड) बाई
✅ योग उत्तर: (ब) काल
प्रश्न ४: 'काका' हा शब्द कोणत्या व्यक्तीला दर्शवतो?
(अ) आई
(ब) भाऊ
(क) वडील
(ड) वडिलांचे भाऊ
✅ योग उत्तर: (ड) वडिलांचे भाऊ
प्रश्न ५: "इरा" या शब्दात कोणता स्वर आहे?
(अ) अ
(ब) आ
(क) इ
(ड) ऊ
✅ योग उत्तर: (क) इ
प्रश्न ६: "बकरी" या शब्दात एकूण किती अक्षरे आहेत?
(अ) ४
(ब) ३
(क) ५
(ड) ६
✅ योग उत्तर: (ब) ३
प्रश्न ७: "मीरा" या नावात कोणता स्वर आहे?
(अ) ई
(ब) आ
(क) ऊ
(ड) ओ
✅ योग उत्तर: (अ) ई
प्रश्न ८: "काम" या शब्दाचा अर्थ काय होतो?
(अ) खेळ
(ब) झोप
(क) काही करण्याची क्रिया
(ड) खाणे
✅ योग उत्तर: (क) काही करण्याची क्रिया
प्रश्न ९: "राम" या नावात कोणता अक्षर नाही?
(अ) र
(ब) म
(क) आ
(ड) ई
✅ योग उत्तर: (ड) ई
तुम्हाला प्रश्न आवडले ना.. आपली प्रतिक्रिया जरूर कळवा.
