09 क म ल अ आ ा वर्णन व स्वाध्याय | क म ल अ आ ा स्वाध्याय प्रश्न | स्वाध्याय प्रश्न | क म ल अ आ ा सराव प्रश्न | पहिली मराठी नवीन अभ्यासक्रम
🔍 क म ल अ आ ा - घटकाचे सविस्तर वर्णन:
🖼️ चित्राचे सविस्तर वर्णन:
वरील चित्रामध्ये एक बाजारपेठ दाखवली आहे.
बाजारात भाजी विक्रेते, भांडी विक्रेते, आणि खरेदीसाठी आलेली माणसे दिसतात.
चित्रामध्ये ‘क’ अक्षराने सुरू होणाऱ्या वस्तू किंवा फळांची नावे दाखवलेली आहेत.
उदाहरणार्थ:
कप – चहा
पिण्यासाठी वापरला जाणारा कप
कढई – स्वयंपाकासाठी
वापरली जाणारी कढई
काकडी – हिरव्या
रंगाची फळभाजी
केळी – पिवळ्या
रंगाचे फळ
कुलूप – दरवाजा
बंद करण्यासाठी वापरले जाणारे कुलूप
कंगवा – केस
विंचरण्याचे साधन
कैरी – कच्च्या
आंब्याला कैरी म्हणतात
कलिंगड – एक फळ
चित्राखाली काही ‘क’ अक्षराच्या शब्दांचा सराव दिला आहे,
जसे:
कळी, कणीस, कपाळ, सकाळ, भाकरी, बेडूक, कागद, पताका, करवत
यामुळे विद्यार्थ्यांना ‘क’ या अक्षराचा उच्चार, ओळख
व लेखन याची संपूर्ण समज मिळते.
🖼️ चित्राचे सविस्तर वर्णन:
या पानावर ‘म’ या अक्षराच्या ओळखीवर आधारित
चित्रे दिलेली आहेत. चित्रात विविध वस्तू व प्राणी दाखवले आहेत, ज्यांची नावे ‘म’ या अक्षराने सुरू होतात.
चित्रातील वस्तू व प्राणी:
माकड – हातात
"म" फलक धरलेला एक मजेदार माकड आहे.
मका – हिरव्या
रंगाचे मका कणसासकट दाखवलेले आहे.
मगर – जलचर प्राणी
असून हिरव्या रंगाची मोठी मगर दाखवली आहे.
मधमाशी – फूलावरून मध
गोळा करणारी मधमाशी उडताना दाखवलेली आहे.
याखाली 'म' अक्षराने सुरू होणारे शब्द दिले आहेत:
मजा, मामी, मान, मोर, काम, मासा, मलम, कमल, गरम, मराठी, मलबल
चित्रात एक रंगीत रेल्वे दाखवलेली असून त्यात
मुले प्रवास करत आहेत. या गमतीदार ट्रेनेमुळे विद्यार्थ्यांचे लक्ष केंद्रित होते
आणि शिक्षण अधिक रंजक होते.
पान नं- १३
🖼️ चित्राचे सविस्तर वर्णन:
या पानावर ‘ल’ या अक्षराची
ओळख विद्यार्थ्यांना करून दिली आहे. यामध्ये ‘ल’ अक्षराने सुरू होणाऱ्या चित्रांचा
समावेश आहे:
🔍 चित्रातील वस्तू व नावे:
लिंबू – पिवळा लिंबू
लसूण – स्वयंपाकात
वापरले जाणारे लसूण.
पालक – हिरव्या
पानांची भाजी.
ढाल – संरक्षणासाठी
वापरली जाणारी ढाल.
‘ल’ अक्षरावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी खालील
शब्द दिले आहेत:
बैल, पेला, गाल, लाडू, मला, वेल, लांब, लाल
विद्यार्थ्यांना ‘ल’ अक्षराचे
श्रवण, दर्शन व लेखन करून घेण्यासाठी खालील गोष्टींचा सराव
दिला आहे:
गिरव, लिहा व उच्चार
करा – ल, ला, लू
शब्द वेच: शब्दातून अक्षर ध्वनी वेगळे करणे
अक्षरे जुळवून शब्द तयार करणे
पान नं- १४
🖼️ चित्राचे सविस्तर वर्णन:
या पानावर विद्यार्थ्यांना ‘अ’ आणि ‘आ’ या
स्वरांची ओळख करून दिली आहे. चित्रांद्वारे या अक्षरांचे उच्चार, वाचन व लेखनाचे शिक्षण सोप्या पद्धतीने दिले गेले आहे.
🔍 चित्रातील घटक व शब्द:
‘अ’ अक्षराने सुरू होणारे शब्द:
अननस – फळ
अजगर – मोठा साप
अळी – झाडांवरील
कीड
‘आ’ अक्षराने सुरू होणारे शब्द:
आजी – आजीबाई
आसरा – आरसा
आवळा – हिरवे फळ
इतर शब्द:
आशा, आकाश, आसन, आवाज – हे शब्द
रेल्वेच्या डब्यांमध्ये दाखवलेले आहेत.
चित्रात पानांवरून अक्षर निवडण्याची कृती, तसेच रेल्वेगाडीच्या साहाय्याने शब्द शिकवले गेले आहेत. खाली लेखन
सरावासाठी ‘अ’ व ‘आ’ ची ओळख व गिरवण्याचे कार्य दिले आहे.
पान नं- १५
🖼️ चित्राचे सविस्तर वर्णन:
या पानावर ‘क + ा = का’, ‘म + ा = मा’, ‘ल + ा = ला’, ‘अ
+ ा = आ’ अशा पद्धतीने ‘ा’ या स्वराच्या जोडणीचा सराव
विद्यार्थ्यांना सोप्या पद्धतीने करण्यात आलेला आहे.
चित्रवर्णन:
शिक्षिका विद्यार्थ्यांना फळे दाखवत आहेत आणि ‘क’
व ‘ा’ चे जोड करून ‘का’ असा उच्चार कसा होतो हे शिकवत आहेत.
दुसऱ्या चित्रात शिक्षिका ‘क + ा = का’ अशी फलकावर
दाखवून उच्चार शिकवत आहेत.
विद्यार्थ्यांनी एका फळ्यावर बसून शिक्षकांचे
लक्षपूर्वक निरीक्षण केले आहे.
खाली दिलेले शब्द उदाहरणासहित वाचन व लेखनासाठी
दिले आहेत:
काका, मामा,
मका, काम, कला, काल, मला, लाला, आला
पान नं- १६
🖼️ चित्राचे सविस्तर वर्णन
पान क्रमांक – १६ | वाचनपाठ – १ | इयत्ता – पहिली | विषय – मराठी बालभारती
चित्रात एक सुंदर बगीचा आहे. बगीच्यात झाडे, फुलं, आणि हिरवळ दिसते. या बागेत काही मुले आणि मुली आनंदात फिरताना दिसत आहेत. चित्रात एक फुगेवाला आहे. त्याच्या हातात विविध रंगांचे फुगे आहेत. प्रत्येक फुग्यावर एक शब्द लिहिलेला आहे,
जसे:
काम, मलम, लाल, कमला, मका, लाला, आलम, कला, मामा
या फुग्यांमधून अक्षरांचा आणि शब्दांचा सराव
करता येतो. एक मुलगी आणि एक मुलगा फुगे घेत आहेत. त्यांच्या चेहऱ्यावर आनंद झळकत
आहे.
खाली "वाचनपाठ – १" दिला आहे:
काका आला.
मामा आला.
लाला आला.
काल आलम आला.
हे वाक्य छोटे, स्पष्ट व मुलांच्या भाषिक विकासासाठी उपयुक्त आहेत.
माझा अभ्यास
📝 स्वाध्याय (इयत्ता पहिली – अक्षरओळख: 'क')
✍️ १. रिकाम्या जागा भरा:
___ळी (फुलाचे नाव)
___णीस (शेतातील अन्नधान्य)
___पाळ (शरीराचा भाग)
___गद (लिहायची वस्तू)
___ढई (भांडे)
___गवा (केस विंचरण्यासाठी)
___रवत (लाकूड कापण्याचे साधन)
___करी (अन्न)
___ळी (फळ)
___कडी (फळभाजी)
🔗 २. योग्य जोड्या जुळवा:
|
A स्तंभ (शब्द) |
B स्तंभ (योग्य चित्र) |
|
1. कढई |
अ. 🍳 भांडे |
|
2. कंगवा |
ब. 🪮 केस विंचरणे |
|
3. काकडी |
क. 🥒 भाजी |
|
4. कप |
ड. ☕ चहा पिण्यासाठी |
|
5. केळी |
ई. 🍌 फळ |
|
6. कलिंगड |
फ. 🍉 फळ |
|
7. कुलूप |
ग. 🔒 दरवाजाला लावतात |
|
8. कैरी |
घ. 🥭 कच्चा आंबा |
🎨 ३. चित्रात पाहून वस्तूची नावे लिहा:
(चित्रात दाखवलेल्या वस्तूंवरून लिहा)
✏️ ४. खालील ‘क’ अक्षर असलेले शब्द वाचा व लिहा:
कळी
कणीस
कपाळ
सकाळ
भाकरी
बेडूक
कागद
फटका
करवत
🎯 ५. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs):
१. 'कप' मध्ये आपण काय पितो?
अ. पाणी
ब. दूध
क. चहा
२. 'कढई' कशासाठी वापरतात?
अ. झोपण्यासाठी
ब. खेळण्यासाठी
क. स्वयंपाकासाठी
३. खालीलपैकी कोणते फळ आहे?
अ. कंगवा
ब. कढई
क. केळी
४. केस विंचरण्याचे साधन कोणते?
अ. कप
ब. कंगवा
क. कैरी
५. ‘कलिंगड’ कोणत्या ऋतूत मिळते?
अ. उन्हाळा
ब. पावसाळा
क. हिवाळा
📝 स्वाध्याय – 'म' अक्षरासाठी (इयत्ता – पहिली)
✍️ १. रिकाम्या जागा भरा:
- __कड (झाडावर राहणारा प्राणी)
- __सा (पाण्यात राहणारा प्राणी)
- __लम (शरीरावर लावतात)
- __धमाशी (मध गोळा करते)
- __र (नाचणारा पक्षी)
- __राठी (भाषेचे नाव)
- __लमल (साडीचा प्रकार)
- __मी (आईच्या भावाची बायको)
🔗 २. योग्य जोड्या जुळवा:
|
A स्तंभ (शब्द) |
B स्तंभ (चित्र/अर्थ) |
|
1. मका |
अ. हिरव्या कणसाचे पीक |
|
2. माकड |
ब. झाडावर राहणारा प्राणी |
|
3. मधमाशी |
क. मध गोळा करणारा कीटक |
|
4. मोर |
ड. पावसात नाचणारा पक्षी |
|
5. मासा |
ई. पाण्यात पोहणारा जीव |
|
6. मामी |
फ. आईच्या भावाची बायको |
|
7. मलबल |
ग. सौम्य, नाजूक कापड |
|
8. माणूस |
घ. समाजात राहणारा जीव |
✏️ ३. खालील शब्दांमध्ये ‘म’ अक्षराला वर्तुळ करा:
मका
कमळ
मलम
काम
माणूस
मच्छर
मस्ती
समज
मतीमंद
✍️ ४. लिहा, वाचा व उच्चार करा:
म
मि
मी
मू
मे
मो
मु
मं
मा
🎯 ५. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs):
१. "मध" कोण गोळा करते?
अ. माकड
ब. मोर
क. मधमाशी
२. माकड कुठे राहतो?
अ. घरात
ब. पाण्यात
क. झाडावर
३. “मराठी” हे काय आहे?
अ. सण
ब. भाषा
क. झाड
४. “मोर” कधी नाचतो?
अ. उन्हाळ्यात
ब. पावसात
क. हिवाळ्यात
📝 स्वाध्याय : ‘ल’ अक्षरावर आधारित अभ्यास
✍️ १. रिकाम्या जागा भरा:
__बू (पिवळे आंबट फळ)
__सूण (सुगंधी मसाला)
__लक (हिरवी पानांची भाजी)
__ल (रंग)
🔗 २. योग्य जोड्या जुळवा:
|
A स्तंभ (शब्द) |
B स्तंभ (अर्थ/चित्र) |
|
1. लसूण |
अ. सुगंधी कंदमूळ |
|
2. पालक |
ब. हिरव्या पानांची भाजी |
|
3. लिंबू |
क. आंबट फळ |
|
4. लाल |
ड. रंग |
|
5. ढाल |
ई. संरक्षणासाठी वस्तू |
|
6. लांब |
फ. अंतर अधिक |
|
7. वेळ |
ग. घड्याळाशी संबंधित |
|
8. गाल |
घ. चेहऱ्याचा भाग |
✏️ ३. शब्द ओळखा व त्यातील ‘ल’ अक्षराला वर्तुळ करा:
लसूण
लाल
वेळ
बॉल
पेला
पालक
मला
गाल
लांब
लिंबू
🧠 ४. खालील शब्दांचे ध्वनी वेगळे करा
(तुकडे करा):
उदाहरण: मासा = मा + सा
कप = _______
मलम = _______
रुमाल = _______
लसूण = _______
✍️ ५. अक्षरे जुळवा व शब्द तयार करा:
उदाहरण: (१) म – का = मका
पा – ल – क = __________
ला – डू = __________
भा – क – री = __________
गा – ल = __________
ला – ल = __________
🎯 ६. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs):
१. "लसूण" काय आहे?
अ. भाजी
ब. मसाला
क. फळ
२. "लिंबू" चा स्वाद कसा असतो?
अ. गोड
ब. तिखट
क. आंबट
३. "पालक" हे काय आहे?
अ. धान्य
ब. फळ
क. भाजी
४. "लाल" हे काय आहे?
अ. फळ
ब. रंग
क. प्राणी
📝 स्वाध्याय – ‘अ’ व ‘आ’ अक्षरासाठी (इयत्ता – पहिली)
✍️ १. रिकाम्या जागा भरा:
- ___ननस (फळ)
- ___जगर (साप)
- ___ळी (कीड)
- ___जी (आईची आई)
- ___रसा (स्वतःचे प्रतिबिंब पाहण्याचे साधन)
- ___वळा (फळ)
- ___काश (निळे आभाळ)
- ___शा (आशावाद)
- ___सन (बसायची जागा)
- ___वाज (ध्वनी)
🔗 २. योग्य जोड्या जुळवा:
|
A स्तंभ (शब्द) |
B स्तंभ (चित्र/अर्थ) |
|
1. अननस |
अ. फळ |
|
2. अजगर |
ब. मोठा साप |
|
3. अळी |
क. झाडावरची कीड |
|
4. आजी |
ड. म्हातारी स्त्री |
|
5. आरसा |
ई. स्वतःचे प्रतिबिंब पाहण्याचे साधन |
|
6. आवळा |
फ. हिरवट आंबट फळ |
|
7. आकाश |
ग. निळे वरचे आभाळ |
|
8. आवाज |
घ. ऐकू येणारी गोष्ट |
🧠 ३. ‘अ’ आणि ‘आ’ ने सुरू होणारे शब्द
ओळखा व वर्तुळ करा:
अननस
आजी
अजगर
आवळा
आसन
अळी
आकाश
आवाज
✏️ ४. उच्चारावरून वेगवेगळे करा:
अननस → __ +
__ + __
अजगर → __ +
__ + __
आजी → __ +
__
आकाश → __ +
__ + __
आसन → __ +
__ + __
🧩 ५. अक्षरे जुळवा व नवीन शब्द तयार
करा:
अ – ज – ग – र = __________
अ – ळ – ी = __________
आ – क – ा – श = __________
आ – व – ळ – ा = __________
अ – ा – स – न = __________
🎯 ६. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs):
१."अननस" हे काय आहे?
अ. झाड
ब. प्राणी
क. फळ
२. "अजगर" कोण आहे?
अ. मोठा ससा
ब. मोठा साप
क. छोटा ससा
३. "आजी" कोण असते?
अ. आईची आई
ब. शाळेची मावशी
क. बहिण
४. "आवळा" कोणता रंग असतो?
अ. पांढरा
ब. निळा
क. हिरवा
५. "आकाश" कसे असते?
अ. लाल
ब. निळे
क. पिवळे
📝 स्वाध्याय – ‘ा’ स्वर अभ्यासासाठी (इयत्ता – पहिली)
✍️ १. जोड्या पूर्ण करा: (स्वर ‘ा’ जोडून शब्द तयार
करा)
|
अक्षर + 'ा' |
शब्द |
|
क + ा |
_____ |
|
म + ा |
_____ |
|
ल + ा |
_____ |
|
अ + ा |
_____ |
|
ब + ा |
_____ |
|
ट + ा |
_____ |
|
र + ा |
_____ |
|
त + ा |
_____ |
🔤 २. शब्द वाचून लिहा: (दोनवेळा लिहा)
काका __________ __________
मामा __________ __________
मका __________ __________
कला __________ __________
काम __________ __________
काळ __________ __________
मला __________ __________
लाला __________ __________
आला __________ __________
🧠 ३. योग्य शब्द निवडा: (स्वराचा योग्य उपयोग ओळखा)
१. क + __ = का
अ. अ
२. म + __ = मा
अ. अ
३. अ + __ = आ
अ. ा
४. ल + __ = ला
अ. अ
🔗 ४. योग्य जोड्या जुळवा:
|
A स्तंभ (शब्द) |
B स्तंभ (चित्र/अर्थ) |
|
1. काका |
अ. वडिलांचे बंधू |
|
2. मामा |
ब. आईचे भाऊ |
|
3. मका |
क. पिवळे धान्य |
|
4. काम |
ड. करावयाची गोष्ट |
|
5. कला |
ई. नृत्य, चित्रकला |
🎯 ५. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs):
१. ‘का’ हा शब्द कशाचा बनतो?
अ. क + अ
ब. क + ा
२. "मामा" कोण असतो?
अ. वडील
ब. भाऊ
📄 स्वाध्याय – वाचनपाठ १ वर आधारित
✏️ भाग १: रिकाम्या जागा भरा
🔤 भाग २: योग्य शब्द निवडा (बहुपर्यायी प्रश्न)
🧠 भाग ३: उत्तर लिहा
🔗 भाग ४: जोड्या जुळवा
|
शब्द |
अर्थ / ओळख |
|
काका |
वडिलांचे भाऊ |
|
मामा |
आईचे भाऊ |
|
फुगा |
हवा भरलेली गोष्ट |
|
बाग |
झाडं-फुलांची जागा |
🖊️ भाग ५: खालील शब्दांची अक्षरे वेगळी करा
उदा: काका = का + का
मामा = ______________
लाला = ______________
आलम = ______________
कापस = ______________
तुम्हाला प्रश्न आवडले ना.. आपली प्रतिक्रिया जरूर कळवा.
